MENÜ
Kontakt lensler, korneanın veya skleranın yüzeyine konan ve optik (görme keskinliğini artırma) ya da terapötik (göz hastalıklarını tedavi) amaçlı kullanılan lenslerdir.
Skleral kontakt lensler sadece korneayı değil, skleranın üzerindeki konjonktivayı da kaplayan lenslerdir. Korneal kontakt lensler ise sadece korneanın üzerinde kullanılan lenslerdir. Kontakt lensler materyal bileşimine göre sert ya da yumuşak olabilir. Uzun süreli kontakt lensler, 24 saat ya da daha uzun süreli takılabilen kontakt lenslerdir. Sık replasman (değişim) kontakt lensleri, 1 gün ile 3 ay arasında çeşitli sürelerde kullanılarak atılabilen lenslerdir. Günlük sık değişim kontakt lensleri ise her gün - atılarak ertesi gün yenisi takılan lenslerdir. Gaz geçirgen lensler, materyali oksijen ve karbon dioksit geçiren kontakt lenslerdir. Gaz geçirme özelliğine, yumuşak lensler de sahip olmalarına rağmen "gaz geçirgen" terimi sadece sert lensler için kullanılır. Kozmetik kontakt lensler ise, görmeyen ve kozmetik görünümü bozuk olan bir gözü örtmek için (prostetik kontakt lens), ya da gören bir gözün renkli iris tabakasının olmadığı (aniridi), ya da oluşumsal eksik bulunduğu (kolobom), ya da travmaya bağlı düzensiz olduğu durumlarda kullanılan renkli lenslerdir. Kontakt lensin üzerinde gözün irisinin rengini taklit eden bir baskısı vardır. Kozmetik renkli kontakt lens terimi, yukarıdaki durumları içermeyen kişilerde sadece kozmetik görünüm (renkli lensler) için kullanılan lensler için de kullanılır. Gözlük yerine kullanılan lensler düzeltici (korreksiyon) lenslerdir. Bandaj kontakt lensi (terapötik kontakt lens) ise korneanın üzerine takılan, korneayı dış etkilerden koruyan ve üzerine takıldığı kornea hastalıklarının iyileşmesini hızlandıran lenslerdir. Yumuşak lensler kendi içlerinde hidrofilik (suyu seven) ve hidrofobik (suyu iten) olarak ikiye ayrılabilir. Yumuşak lensler hidrojel ya da hidrojel olmayan olarak iki tip materyalden yapılabilir.
Göz kayması olanlar lens kullanabilir mi ?
Kullanmaması tavsiye edilir.
Göz kuruluğu olanlar lens kullanabilir mi ?
Kuru göz sorunu olan hastalarda kontakt lens sıkıntı oluşturabilir. Lensin materyaline yani maddesine göre gözde kuruluk hissini artırabilir. Kişinin gözyaşını kendi içine çekip zaten kuruluk sorunu olan gözde kişide aşırı derecede batmaya ve kaşınmaya yol açabilir. Kuru göz sorunu olan kişilere kontakt lens mümkün oldukça verilmemelidir.
Göz tembelliği olanlar lens kullanabilir mi ?
Göz tembelliği olan insanlar da lens kullanabilirler.
Göze lensin batma hissi vermesi nedir ?
Lens yüzeyinde temizleme solüsyonu veya sabun kalmış olabilir. Lenslerinizi çıkarıp iyice yıkadıktan sonra yeniden takmanız gerekir. Aynı zamanda lens kullanım ömrünün sonuna gelindiğini de gösterir.
Göze uygun lens nasıl belirlenir ?
Göze uygun lens ölçüleri göz doktoru tarafından belirlenir ve hastaya gözüne uygun lens çeşitleri verilir.
Kontakt lens banyo yaparken çıkarılır mı ?
Banyo yapmak, deniz girmek vb. aktiviteler esnasında lensin çıkarılması tavsiye edilmektedir. Kontakt lenslerin su ile temas etmesi göz enfeksiyonuna neden olabilir. Bu konuda göz doktoruna danışılmasında fayda vardır.
Kontakt lens dia nedir ?
DİA kontakt lensin çapını gösteren, mm cinsinden bir değerdir. Lens konforu açısından en önemli değerlenren biridir.
Kontakt lens gece çıkarılır mı ? Lens uyurken çıkarılır mı ? Lens uyurken takılır mı ?
Uyurken çıkarılması tavsiye edilir. Kontakt lensler yumuşak oldukları için göze zarar vermezler. Hasar görmüş, kenar kısmı yırtılmış lensler gözü tahriş edebilir.
Kontakt lens gözde belli olur mu ?
Şeffaf lensler genellikle gözde belli olmazlar. Renkli renkler de genellikle belli olurlar.
Kontakt lens gözden düşer mi ?
Lensler yumuşak materyallerden yapıldıkları için kendiliğinden gözden düşmesi mümkün değildir. Ancak dışarıdan bir müdahale (ovuşturma vb.) olması durumunda lens gözden düşebilir.
Kontakt lens göze yapışır mı ?
Çok aşırı sıcağa maruz kalınması durumunda göz kuruluğundan dolayı yapışma olabilir. Aşırı sıcak ortamlarda lens takılmaması tavsiye edilir.
Kontakt lens göze zarar verir mi ? Kontakt lens kullanımı zararları var mıdır ? Lens göze zarar verir mi ?
Kontakt lensler yumuşak oldukları için göze zarar vermezler. Hasar görmüş, kenar kısmı yırtılmış ve uzun süre kullanılan lensler göze zarar verebilir.
Kontakt lens günde kaç saat takılır ?
En fazla 8 saat takılması tavsiye edilmektedir.
Kontakt lens suya konulur mu ?
Lensler sadece içerisine lens solüsyonu konulmuş özel muhafaza kaplarında saklanabilir.
Kontakt lens yan etkileri var mıdır ?
Bilinen bir yan etkisi yoktur.
Lens göz derecesini artırır mı ?
Hayır. Arttırmaz.
Kontakt lens yüzeyindeki birikimleri engellemek, hem iyi bir görme sonucu, hem de lense bağlı çıkacak oftalmik komplikasyonlar yönünden önem taşır. Bu problemleri engellemek amacıyla çok çeşitli kontakt lens bakim sistemleri geliştirilmiştir. Günümüzde 'sık replasman' (sık değişim) lenslerinin ve 'günlük kullan at' lenslerin geçerlilik kazanmasıyla; kontakt lens bakim sistemlerine daha az ihtiyaç olur gibi bir izlenim oluşsa da bakim sistemleri güncelliğini aynen korumaktadır. Bakım sisteminin gerekmediği tek lens tipi 'günlük kullan at' lensler olup, bu lensler Türkiye koşullarında sadece çok küçük bir kesime hizmet edecek kadar pahalıdır.
Lens gözde iken gözyaşı tabakasıyla yıkanır. Bu tabakanın içerdiği lipid, protein, mukus gibi kalıntılar, çevresel kontaminasyon yapıcılar ve kozmetik artıklar lens yüzeyini kaplayabilirler. Lens yüzeyine yapışan kontaminasyon yapıcılar gözyaşı nitelik ve miktarından, ayrıca lens materyalinin özelliğinden etkilenir. Özellikle yumuşak lensler hidrofilik olduklarından lens yüzeyine bağlanma veya lens matrisine penetre olma eğilimindeki kontaminasyon yapıcıları fazlaca çekerler. Sayılan nedenlerden dolayı lens bakımında temizleme çözeltileri önem taşımaktadır. Ayrıca dezenfektanlar, ıslatma çözeltileri, yıkama çözeltileri gibi ürünlerin lens tipine uygun kullanımları sözkonusudur. Bu çözeltilerde dikkat edilmesi gereken nokta, steril, izotonik, doğru pH ve viskozitede, lens ile geçimli ve uygun bakterisit içerecek şekilde üretilmiş olmalarıdır.
Kontakt lensin temel eğriliği, lensin arka yüzeyinin merkezi(santral) kısmının eğriliğidir ve eğrilik arkının yarıçapının milimetre (mm) cinsinden ifadesi ile ölçülür. Bu eğriliğe aynı zamanda merkezi arka eğrilik, ya da arka merkezi eğrilik de denir. Esas temel eğrilik ve lensin diğer tüm eğrilikleri, eğrilik yarıçapının mm cinsinden ifadesi ile tanımlanır. Aynı tanım diyoptri (D) cinsinden de ifade edilebilir. 43.24 D'lik bir eğrilik yarıçapı 7.8 mm; 42 D'lik eğrilik yarıçapı ise 8.0 mm yarıçapına eşittir. Esas merkezi arka eğrilik, lensin optik zonu ile uyumlu olarak şekilde tasarlanır. Kontakt lensin optik zonu, refraktif gücü içeren santral kısımdır ve genellikle üzerine konduğu korneanın santral kısmı ile uyumludur. Arka apikal yarıçap, lensin arka yüzeyinin tepe noktasındaki eğrilik yarıçapıdır. Bu kısım korneanın tepe noktasının üzerine oturan kısımdır. Kontakt lensler lensin tepe noktasındaki arka eğrilik yarıçapı ile tanımlanır. 9 Bir lensin temel eğriliği daha dik yapıldığında, eğriliğin arka yarıçapı azaltılır, mesela 8.4 mm'den 8.1 mm'ye düşürülür. Daha düz yapıldığında ise, eğriliğin arka yarıçapı artırılır, mesela 8.4 mm'den 8.7 mm'ye yükseltilir. Bugün kullanılan çoğu sert kontakt lens iki ya da üç eğriliklidir. Küçük kontakt lensler genellikle iki eğrilikli lenslerdir. Çok eğrilikli kontakt lenslerin bir temel eğriliği ve birkaç çevresel eğriliği vardır. Üç eğrilikli lenslerin genellikle çapları büyüktür. Çevresel eğrilikler temel eğrilikten genellikle birkaç diyoptri daha düz olurlar. Eğriliklerin birbirine geçiş yerlerindeki keskin kenarlar düzleştirilerek lenslerin uyumunun daha rahat olması sağlanır.
Asferik Lens: Merkezden çevreye doğru düzleşen bir kontakt lens tasarımıdır. Düzgün ve geçiş yerlerinde pürüzsüz bir yüzey oluşmasını sağlar. Kontakt lenslerin bir ya da iki yüzü asferik üretilebilir. Asferik kontakt lens tasarımı hem yumuşak, hem de gaz geçirgen sert materyalde uygulanabilir.
Balastlı Kontakt Lensler: Bu tip kontakt lenslerin alt kenarı daha kalın (ve ağır) üretilir, böylece lensin merkezi çevresinde dönmesi engellenir ve belli bir yöne bakması sağlanır. Genellikle lensin alt kısmına prizma şeklinde bir ağırlık eklenmesi ile yapılır (prizma Balastlı lensler). Balastlı tasarım daha çok torik kontakt lens tasarımında kullanılır.
Fenestrasyonlu Kontakt Lensler: Daha büyük hacimdeki oksijenin ve gözyaşı sıvısının korneaya ulaşması için sert kontakt lenslere ufak bir delik ya da delikler açılarak üretilir.
Lentiküler Kontakt Lensler: Bu tasarım özellikle katarakt ameliyatı olmuş ve göziçi lensi takılmamış hastalarda, ya da 10 D'nin üzerindeki hipermetrop hastalarda kullanılır. Kalın merkezi bir optik zon ve geniş bir çevresel alandan oluşur. Lensin ön yüzündeki her iki eğrilik arasındaki sınır belirgindir.
Torik Kontakt Lensler: Astigmatizmayı düzeltmek için kullanılır. Sferik kontakt lenslerden, birbirine 90° açı ile duran iki temel meridyende farklı eğrilik yarıçapına sahip olmaları ile ayrılır. Genellikle torik etkiyi oluşturan eğrilik yarıçapları lensin bir yüzeyindedir. Bu yüzey lensin ön ya da arka yüzü olabilir. Diğer yüzeyi ise sferiktir. Bitorik kontakt lenslerde ise ön ve arka yüzeyde farklı eğrilik yarıçapları vardır.
Trunkasyonlu Kontakt Lensler: Bir kenarı düz kesilmiş olan kontakt lenslerdir. Lensin "köşeler"i tutunmasına, düz olan kısmı ise alt kapak kenarına yaslanarak, lensin yönünün sabit kalmasına yardımcı olur. Trunkasyon bazı torik ve bifokal kontakt lens tasarımlarında kullanılır.
Bifokal Kontakt Lensler: Presbiyopinin düzeltilmesi için kullanılırlar. Çeşitli tasarım şekilleri vardır. En sık kullanılanı merkezden çevreye doğru kırıcılığın değiştiği lenslerdir.
Ortokeratoloji Lensleri: Üzerinde birkaç eğrilik olan ve korneanın tepe kısmına yaptığı bası ile gece uyurken takılıp, sabah uyanınca çıkarılan ve çıkardıktan sonra en fazla 4.50 diyoptriye kadar miyopiyi 1 ile 3 gün için kaldırabilen "ters geometri" tasarımlı kontakt lenslerdir.
Kontakt lenslerin öncelikle üç temel parametresi önemlidir. Temel eğrilik, güç (kırıcılık) ve çapı Diğer parametreler de her hastanın özel durumu için önemlidir. Optik zon Merkezi kalınlık İkincil eğrilik Çevresel eğrilik Lensin kenarı Islanma açısı Lens tasarımı Her hasta için bu parametrelerin farklı bir kombinasyonu gerekebilir.
Temel Kontakt Lens Parametreleri Temel Eğrilik: Kontakt lensin arka yüzeyinin merkezi kısmının eğriliğidir. Temel eğrilik; eğrilik yarıçapının mm cinsinden, ya da diyoptri (D) cinsinden ifadesidir. Kontakt Lensin Çapı: Kontakt lensin bir kenarından diğer kenarına kadar olan, mm cinsinden ölçülmüş maksimum genişliğidir. Kontakt lens çapları genellikle 7.0 ile 16.5 mm arasında değişirler. Çoğu Polimetilmetakrilat (PMMA) sert lensler 7.5-8.8 mm, gaz geçirgen sert lensler 9.0-9.8 mm, yumuşak lensler ise 13.5-15.0 mm çapındadır. Güç (kırıcılık): Kontakt lensin ışığı, diverjan hale getirme (eksi diyoptri) ya da konverjan hale getirme (artı diyoptri) kabiliyetidir. Diyoptri (D) cinsinden ölçülür.
Merkezi (santral) Kalınlık: Kontakt lensin geometrik merkezinde ölçülen, lensin ön yüzeyi ile arka yüzeyi arasındaki aralığın mm cinsinden ifadesidir. Lensin eksi gücü ne kadar fazla ise lensin santrali o kadar ince, artı gücü ne kadar fazla ise santrali o kadar kalın olur.
Dk: Kontakt lens materyalinin -lensin şekil, büyüklük ve yüzey durumundan bağımsız olarak- oksijen geçirgenliğidir. Birimi: 10-" (cm x mL Oz) (sec x mL x mmHg)'dir. D; materyalin içine oksijen hareketinin katsayısı, k ise oksijenin materyal içindeki çözünürlüğüdür.
Dk/L: Kontakt lensin oksijen geçirgenliğidir. Blrimi, 10_9 (cm x mL OZ) (sec x mL x mmHg)'dir. Kontakt lens materyalinin Dk değerinin, bu materyalden üretilmiş belli bir kontakt lensin santral kalınlığı olan L'ye bölünmesi ile bulunur. Her bir lensin uygulamadaki oksijen geçirgenliğini DWL değeri gösterir. Yüksek Dk/L değeri olan kontakt lensler uzun süreli (gece de gözde kalacak şekilde) kullanılabilir.
KONTAKT LENS EĞRİLİKLERİ
İkincil Eğrilik: Kontakt lensin arka yüzeyindeki optik zonu çevreleyen alandır. Diğer bir tanım ile temel eğrilik alanını çevreleyen alandır. İkincil eğrilik genellikle temel eğrilikten 2.0 ile 7.0 D daha düzdür.
Çevresel (periferik) Eğrilik: Kontakt lensin kenarındaki çok dar bir alandır. İkincil eğrilikten daha düzdür. Bu nedenle serbest gözyaşı akışına izin verir ve periferik korneanın düz yüzeyine uyum sağlar. Çevresel eğrilik sert kontakt lenslerde korneadan hafif kalkık olarak tasarlanır, böylece sert lensler daha az hissedilir. Bu tasarım daha iyi gözyaşı dolanımı ve kontakt lens hareketliliği sağlar.
Optik Zon: Kontakt lensin refraktif (kırıcı) güce sahip merkezi kısmıdır. Kontakt lens gözde iken, lensin bu kısmı korneanın merkezi kısmının üzerinde hareket eder. Sajital Derinlik: Kontakt lensin arka yüzey merkezinin, kontakt lens kenarının oluşturduğu düzleme uzaklığıdır.
Islanma Açısı: Bir su damlasının kontakt lensin yüzeyi ile yaptığı açıdır. Islanma açısı ne kadar küçük ise, kontakt lensin ıslanabilirliği o kadar fazladır.
Kontakt lens tanımlamasında yukarıdaki temel parametrelerin yanında, diğer parametreler de kullanılır. Firmalar çeşitli kontakt lensleri belli sabit parametreler ile üretirler. Sipariş edilirken ve kontakt lens alınırken marka ve model belirtilmesi bu nedenle gereklidir. Bir firmanın her hangi bir lensinin temel parametreleri başka bir lensin temel parametreleri ile aynı olabilir, ancak diğer parametrelerde olan ufak bir farklılık bile kontakt lensin özelliklerini tümüyle değiştirebilir.
KONTAKT LENS MATERYALLERİNİN OKSİJEN GEÇİRGENLİKLERİ
PMMA kontakt lens yapımında kullanılan ilk plastik materyaldir. Hafifliği, iyi ıslanabilirliği, ışık geçirgenliği, dayanıklılığı ve çizilmeye karşı dayanıklılığı çok iyidir. Ancak gaz ve oksijen geçirmediği için, günümüzde artık PMMA yerine gaz geçirgen materyaller kullanılmaktadır. CAB ilk kullanılan gaz geçirgen materyaldir. CAB, selülozun asetik ve bütirik asitler ile birleştirilmesinden oluşur. Gaz geçirgendir. Ancak kolay çizilir ve ıslanabilirliği iyi değildir. Silikon akrilat materyallerin Dk değeri 15-55 arasındadır. Materyalin PMMA kısmı optik şeffaflığını ve sertliğini, Silikon kısmı ise oksijen geçirgenliğini belirler. Silikon kısmı hidrofobik olduğu için ıslanabilirliği düşüktür. Flor kopolimerleri; siloksan temelli florize monomer veya Silikon olmayan polimerler içerir. Etkisi oksijen geçirgenliğini artırmasıdır. Flor kopolimerlerinin Dk değeri 190'a kadar çıkabilir. Islanabilirliği ve eğrilebilirliği iyidir. Aynı materyalden üretilen ve Dk değerleri aynı olan kontakt lenslerin santral kalınlıkları farklı ise, efektif oksijen geçirgenlikleri de farklı olur. Kontakt lensin Dk değeri 40 ve santral kalınlık 0.10 mm ise, Dk/L değeri 40 olacaktır. Kontakt lensin santral kalınlığı 0.20 mm'ye yükseltilir ise, Dk/L değeri yarıya düşerek 20'ye inecektir. Sert kontakt lenslerde kullanılan başka bir oksijen taşınmasına ait değerlendirme metodu ise, oksijen oranı eşdeğeridir. Hastanın korneası ile kontakt lensin arasındaki gözyaşındaki oksijen miktarı klinik olarak hasta üzerinde ölçülür. Böylece her bir hasta ve kontakt 19 lenste korneaya gerçekten ne kadar oksijen ulaştığı tespit edilebilir. Maksimum değer % 21'dir. Kornea fizyolojisinin bozulmaması için ne kadar oksijen gerekmektedir? (Bakınız: Anatomi, Fizyoloji). Sert kontakt lenslerde aynı kalınlıktaki yumuşak lenslere göre iki ile üç kat daha fazla oksijen korneaya ulaşmaktadır. Hem yüksek Dk materyalleri, hem de her göz kırpışta sert kontakt Lensin altındaki gözyaşının % 20'sinin değişmesi böyle bir avantaj sağlamaktadır. Araştırmalar Dk/L değerinin 25 ve üzeri olmasının hemen her hastanın günlük kontakt lens kullanımı için yeteceğini göstermektedir. Santral kalınlığı 0.12 mm olan 30 Dk değerli bir kontakt lens bu değerlere ulaşabilir. 60 Dk değerli bir kontakt lenste Santral kalınlık 0.24 mm olabilir. Sert kontakt lenslerin Santral kalınlığı 0.10 mm'den daha ince üretilemediği için Dk değerinin kornea fizyolojisi ile uyumlu oksijen miktarını belirtmek için; sert gaz geçirgen materyallerde aşağıdaki ayırım yapılmıştır. Düşük Dk'lı (25-50 arası) ve yüksek Dk'lı (>50) materyaller.
YUMUŞAK LENS MATERYALLERİNİN OKSİJEN GEÇİRGENLİĞİ
En sık kullanılan yumuşak lens materyali HEMA'nın polimerizasyonlarıdır. HEMA sıklıkla etilen glikol dimetakrilat ile birleştirilir (EGDMA). HEMA ile polimerize edilen MAA (metakrilik asit) lens materyalinin su içeriğini artırmak için, MMA (metilmetakrilat) ise materyalin sertliğini ve dayanıklılığını artırmak için kullanılır. Polivinilprolidon (PVP) veya PVA (polivinilalkol) da HEMA ile kombine edilerek lens materyalinin su içeriği artırılabilir. HEMA suyu emince yumuşar, ancak sağlam ve ışık geçirgenliği yüksek kalır. Kontakt lens şeklini katlandıktan veya ters yüz edildikten sonra da korur. Oksijen geçirgenliği üretimde kullanılan özel monomerin ve lensin su geçirgenliğinin bir fonksiyonudur. Su içeriği % 10 arttıkça Dk değeri iki katına çıkar. Yumuşak kontakt lenslerin su oranı % 37.5 ile % 79 arasındadır. Lens kalınlığı aynı zamanda oksijen geçirgenliğini etkiler, lens kalınlığının iki katına çıkması DWL değerini yarıya düşürür. Yumuşak kontakt lenslerin oksijen geçirgenliği, su miktarı artırılarak (Yüksek su içerikli lensler: > % 70), ya da kalınlığı inceltilerek (< 0.05 mm) artırılabilir ve uzun süreli takılacak hale getirilebilir.
YUMUŞAK KONTAKT LENS MATERYALLERİ
İyonik ve Non-iyonik Polimerler : Polimerler içerdikleri iyonik özelliklerine bağlanan su miktarına göre dört ana sınıfa ayrılır. Bu dört ana grupta yüksek su içerikli olarak değerlendirebilmek için en az %50'nin üzerinde sıvı bulunması gerekir. İyonik polimerler içlerinde %0,2'den fazla metakrilik asit içerir. Bu tarz lensler eğer yüksek su içerikli (%50'den fazla) yapılırlarsa üzerlerinde negatif yüklü "karboksilik asit" de ihtiva ederler. Polimerik yumuşak kontakt lensler yapılarından dolayı ısıya, çevre faktörlerine ve bakım solüsyonlarına karşı daha hassastır. Lens parametreleri bu faktörlerle çok daha kolay değişim gösterebilir. Bu materyaller gözyaşındaki proteini çok yüksek oranda kendine çeker, dolayısıyla daha çok, kısa süreli disposibıl lensler için uygundur.
Silikon Hidrojeller : Silikon hidrojeller 1999 yılında ilk kez İngiltere'de piyasaya verildi. Silikon hidrojeller; Silikon ile hidrojel monomerlerin kombinasyonu ile oluşturuldu. Silikon ile yüksek "OZ" geçirgenliği, hidrojel ile de yumuşaklık ve konfor sağlandı. Hidrojel ayrıca materyal içinde sıvı transferini sağlar.
Biyokompatibıl ve Biyomimetik Lensler Biyokompatibilite: Materyalin bulunduğu ortamda hiçbir biyolojik reaksiyon yapmayışı olarak tarif edilir. Bu materyallerin avantajları; Gözyaşı buharlaşmasını azaltır, kornea korunur, birikinti oluşumunu azaltır.
RENKLİ KONTAKT LENSLER
Renkli kontakt lensler gözün doğal rengini daha belirgin hale getirmek veya değiştirmek amaçlı kullanılan lenslerdir. Bundan 500 yıl önce Leonardo da Vinci ilk refraktif amaçlı kontakt lens düşüncesini geliştirirken, kontakt lenslerin sadece refraktif amaçlı değil aynı zamanda kozmetik amaçlı renkli lenslerin geliştirileceği ve de böylesi yaygın bir kullanım alanı bulacağını hayal bile etmesi mümkün değildi. Kozmetik ve tedavi amaçlı olarak ilk renklendirilen lensler hidroksietilmetakrilat (HEMA) temelli lenslerdir ve 1960'lı yıllarda kullanılmaya başlanmıştır. Geçirgen lens boyamalarının kullanımı ise ancak 1970'lerde gerçekleşmiş ve bundan sonra lensleri renklendirme tekniklerinin ilerlemesiyle kullanım endikasyonları genişlemiştir. Gelişen teknoloji ile elde edilen bu renkli lenslerden göz rengini kahverengiden maviye döndürülmesi için yaralanılabileceği gibi, kişinin kendi göz rengini belirginleştirmede örneğin açık maviyi daha koyu bir maviye ya da yeşil renkli gözü daha belirgin bir yeşile döndürmede kullanılabilir. Daha çarpıcı renk değişimlerinde opak boyalı lensler tercih edilirken, daha hafif değişimlerde farklı boya teknikleri kullanılmış olanlar tercih edilir. Refraksiyon kusurlarını düzeltmeye yönelik diyoptrili ya da plano olarak bulunur. Görmeyi düzeltme amaçlı kullanılan renkli lenslerde pupilla alanı şeffaf ya da geçirgen olarak hafif renklendirilmiş olabilir. Seçilmiş hastalarda translucent (yarı şeffaf) renklendirilmiş lensler, glare (kamaşma) ve fotofobiyi (ışık rahatsızlığını) azaltarak görmeyi arttırabilmektedir. Renklendirme işleminde reaktif boyalar, azo, vat kullanılmaktadır. Heterojen ve homojen olarak boya uygulanabilmektedir. Heterojen tip boyamada iris efekti verilebilir ancak kalın lenslerdir, homojen tipte ise iris efekti oluşmaz ve opak tabaka oluşturulamaz. Ancak daha ince olduklarından gerek oksijen geçirgenliği gerekse konfor açısından daha avantajlıdır. Bunlar arka, ön ya da ara yüzeye çeşitli boyama teknikleri ile lense uygulanır. Sonuncusu adeta sandviç gibi iki şeffaf tabaka arası renkli lamelin konması ile elde edilir. Boyaya karşı alerji ve bakım solüsyonlarına bağlı olarak solma gibi bir problem bu lenslerde ortaya çıkmamakla beraber, genellikle kalınlıkları ve multilamellar olması ile daha düşük oksijen geçirgenliğine sahiptir. Son zamanlarda sıklıkla tercih edilen yöntem ise 'nokta matriks' şekli kullanılarak yapılan renklendirmedir. Farklı birkaç ton renk kullanılarak daha doğal ve daha etkili bir renk değişimi elde edilebilmektedir. Opak lenslerdeki görsel azalma bu lenslerde daha az ortaya çıkmaktadır. Renkli lensin dış kenarında yapılan daha koyu halkanın olduğu hareli kontakt lenslerde mevcuttur. Sert lenslerin çapı daha küçük olduğundan ve arka planda iris rengi ortaya çıkabileceğinden genellikle renkli lensler yumuşak lenslerdir. Renkli yumuşak lenslerin ise eğrilik çapları şeffaf lensler kadar çeşitlilik göstermemektedir. Sıkça tercih edilen kullan at renkli lenslerin birçoğunda ise tek bir temel eğri mevcuttur. Daha sınırlı eğrilik çapı nedeniyle tüm hastalarda iyi bir uygulama elde edilemeyebilir ve buna bağlı hastada rahatsızlık hissi, görmede dalgalanma gibi problemler ortaya çıkabilir. Gece görmede özellikle araba kullanırken problem yaratabilir. Sıkı uygulamalar, hipoksi ve buna bağlı olarak gelişmiş korneal ödem, artmış enfeksiyon riski, periferik vaskülarizasyon (damarlanma) gibi komplikasyonlara davet çıkarmaktadır. Özellikle opak lenslerde tam bir santralizasyon mevcut değilse görme etkilenebilir. Aynı durum karanlıkta oluşan midriyazis sonrası için de geçerlidir. Opak renkli kontakt lensler şeffaf pupilla alanını azaltarak görme alanı defektine neden olabilmektedir. Zira pupilla alanı küçük lensler, göze giren ışık miktarını da etkileyebilmektedir. Kontakt lensler kullanılırken uygulanması gereken bir topikal medikasyon endikasyonu varsa lensi takmadan en az 10 dakika önce veya çıkardıktan sonra damlatılmalıdır. Daha sık kullanımın gerekli olduğu durumlarda kontakt lens takılmamalıdır. Rutin kontakt lens bakim ve kontrolleri konusunda hasta uyarılmalıdır. Hidrojen peroksit içeren kontakt lens bakim solüsyonları renkte solma yapabileceğinden solüsyon seçiminin kullanılacak lense uygun yapılması gerekmektedir. Diğer lenslerde olduğu gibi bunlarda da iyi bir temizlik, dezenfeksiyon ve protein temizliği önemlidir. Yine ısı ile 40 sterilizasyon yüksek su içerikli veya lamine yapıdaki kontakt lenslerin yapısını bozacağından önerilmemelidir. Renkli kontakt lensler sadece kozmetik araç olarak düşünülmemeli ve olası kontakt lensler hakkında hastalar bilgilendirilmelidir. Özellikle gençler arasında bir moda aracı olarak görülen Renkli kontakt lenslerin paylaşılarak kullanıldığı durumlarda çeşitli önemli hastalıkların bulaşmasına neden olabilecekleri bilinmelidir.
BİFOKAL KONTAKT LENSLER
Kontakt lenslerde son yıllardaki hızlı gelişmeye rağmen halen sınırlı ve belirli bir presbiyop grup kontakt lens takmaktadır. Bunun sebepleri, kontakt lens ile görme kalitesinin gözlükteki kadar yeterli olmaması; bu lensleri kullanacak kişilerin artık yaşa bağlı gözyaşı azlığı, göz yüzey düzensizlikleri gibi sorunlar ile karşı karşıya olmaları; bifokal kontakt lenslerin uygulama ve takipte uzun zaman harcanmasına neden olmaları ve presbiyoplara kontakt lens uygulamasında deneyim yetersizliği olabilir. Bifokal sert lensler 1959'dan beri mevcut iken yumuşak bifokal lenslerin piyasaya çıkması 1981 yılına rastlamaktadır. Günümüzde çok çeşitli sert ve yumuşak bifokal lens mevcut olmakla beraber genelde bu lensler Aternan görme ve simultane görme olmak üzere iki temel sisteme dayanırlar.
Alternan Tasarımlar : Alternan görmede ışınlar göz içine kontakt lensin uzak veya yakın için tasarlanmış bölümlerinden girerler. Bu prensip, bifokal gözlüklerdeki optik prensibe benzer. Okumak amacıyla göz aşağı doğru hareketlendiğinde alt kapak kontakt lensi yukarı doğru iter ve böylece lensin okuma bölgesi pupillanın önüne gelir. Uzağa bakış pozisyonunda ise kontakt lens aşağı doğru hareket ederek bu sefer pupilla uzak bölümün karşısına gelir ve görüş sağlanır.
Parçalı Bifokal Kontakt Lensler: Parçalı bifokal kontakt lensler, bifokal gözlük camlarına benzerler. Yakın için eklenen parça hilal veya yarım daire şeklinde olabilir. Denge sistemi prizma ve bazen de trunkasyonun eklenmesi ile oluşturulur. Trunkasyon yönteminde lensin alt kısmından parça çıkarılarak kapak ile daha çok temas sağlayan yatay bir kenar oluşturulur. Aynı zamanda lensin total ağırlığı da azaltılmış olur. Bu tür kontakt lenslerin avantajları, uzak ve yakında net görüntü elde edilebilmesi iken dezavantajları ise alternan sistemin çalışması için sağlıklı kapak yapılarının varlığına mutlak ihtiyaç duyulması, ince kenarlı lenslerin yeterince kapak desteğini alamaması veya başarısız uygulama gibi çok sayıda faktörün mevcudiyeti ve dengelemede kullanılan prizma, trunkasyon gibi düzenlemelerin rahatsızlık yaratabilmesidir.
Konsantrik Bifokal Kontakt Lensler : Birisi merkezde diğeri onun çevresinde olmak üzere iki optik zonu vardır. Genellikle merkezi zon uzak için, periferik zon ise yakın için kullanılır. Parçalı bifokal lenslerden daha ince ve dolayısıyla daha rahattırlar. Görme prensibi, parçalı bifokallerde olduğu gibi okuma pozisyonunda alt kapak tarafından lensin yukarı doğru itilmesi ve periferdeki yakın zonunun pupillanın karşısına gelmesi esasına dayanır.
Simultane (Eş Zamanlı) Tasarımlar : Temel prensip yakın ve uzak imajın aynı anda elde edilmesi ve bunlardan istenmeyenin hasta tarafından ihmal edilmesidir. Özellikle yumuşak lenslere uygulanabilirler. Çünkü santralizasyon kritik öneme sahiptir. Eş zamanlı tasarımların 3 tipi mevcuttur: 1- Asferik Multifokal KL ler 2- Konsantrik Bifokal KL ler 3- Difraktif Bifokal KL ler
Asferik multifokal KL ler Multifokal gözlüklerde olduğu gibi progresif bir değişme mevcuttu r. Avantajları, değişik mesafelerde görmeyi sağlayabilmesi, uygulama kolaylığı, sert ve yumuşak lenslere uygulanabilir olmasıdır. Dezavantajları ise pupillaya bağımlı olması ve bu nedenle santralizasyonun kritik öneme sahip bulunmasıdır.
Konsantrik Bifokal KL ler İç içe geçmiş halkalardan oluşur. Halkalardan her biri farklı diyoptride olup uzak veya yakına uyumludur. İki tipi mevcuttur:
Geleneksel iki halkalı tasarım: Konsantrik uzak ve yakın zonlar mevcuttur; Uzak önemli ise, merkeze uzak, yakın önemli ise, merkeze yakın diyoptri yerleştirilir.
Çok sayıda halkadan oluşan tasarım: Acuvue Bifokal. Uzak için 3, yakın için 2 halka vardır; merkez, uzak numarasına uyumludur. Halkalar arasındaki mesafelenme pupilla akıllılığını sağlar, çok sayıda halkanın varlığı özelliği nedeniyle multifokal etki oluşturur.
Difraktif Bifokal Kontakt Lens Arka yüzeyde difraksiyona yol açan konsantrik halkalardan oluşur. Bu tip kontakt lenslerde ışık, uzak ve yakın iki fokal gruba ayrılarak kırılır. Halkalar arasındaki mesafe ve fasetlerin derinliği yakın için ilave diyoptriyi belirler. Bu tür lenslerin avantajları, uygulama kolaylığı, rotasyonel stabilitenin sağlanmasına gerek duyulmaması, santralizasyonun önem taşımaması şeklinde özetlenebilir. Dezavantajları ise ışık şiddetinin azaldığı durumlarda görme kalitesinin düşmesidir. İlk kuşak bifokal kontakt lensler bazı spesifik sınırlamalara sahiptir. Kullanıcılar, görme kalitesinin gözlükler kadar iyi olmadığından yakınırlar. Alternan tasarımlı lenslerde ise tercihli görmenin kontrast duyarlılığı düşürmesi söz konusudur. Ek olarak parçalı bifokaller geçiş zonuna sahip olmadıklarından değişik mesafelerde görmeye izin vermezler ve bu nedenle özellikle bilgisayar kullanan kişilerde sorun yaratırlar. Rotasyonel dengeyi sağlamak amacıyla kullanılan prizma ve trunkasyon ilaveleri lensin kalınlaşmasına veya kenar iritasyonlarına sebep olmakta, oksijen geçirgenliğini azaltmaktadır. Bütün bu sorunları azaltmak amacıyla daha yeni bifokal kontakt lens tasarımlarına ihtiyaç vardır. Yeni tasarımlar ile gerçek bir multifokal görme oluşturmak ve yukarıda belirtilen sınırlamaları aşmak amaçlanmaktadır.
PEDİATRİK KONTAKT LENSLER
On altı yaşın altındaki çocuklar kontakt lens kullanıcılarının yaklaşık %10'unu oluşturur. Bebeklerde ve okul öncesi çağdaki çocuklarda kontakt lensler, gözlüklerin yetersiz kaldığı ve başka yöntemlerle görsel ve kozmetik kazanımın elde edilemeyeceği durumlarda kullanılır. Çocuklarda kontakt lenslerin kullanım endikasyonları üç başlık altında sınıflandırılabilir: (1) refraktif, (2) kozmetik, (3) tedavi amaçlı. Bunlar arasında refraktif endikasyon en geniş grubu oluşturur. Gerek doğumsal katarakta gerekse travmatik katarakta bağlı gelişen tek taraflı veya iki taraflı afakinin düzeltilmesinde kontakt lensler yaygın olarak kullanılır. Yüksek miyopi, yüksek hipermetropi, anizometropi, tek taraflı ametropi, yüksek refraktif kusur ile birlikte olan şaşılık gibi durumlar ise diğer refraktif endikasyonları oluşturur. Kontakt lensler aniridi (iris dokusunun mevcut olmaması), albinizm (iris pigmentinin olmadığı ve ışığa aşırı hassasiyetin olduğu durum), iris kolobomu (iris dokusunun lokalize defekti), mikroftalmi (kornea çapı ve globun ön-arka çapının kısa olması) ve kornea skarları olan çocuklarda kozmetik amaçlı olarak kullanılır. Kontakt lensler daha nadir olarak kornea distrofisine bağlı epitel problemlerinin tedavisinde ve kornea transplantasyon ameliyatlarından sonra operasyon sonrası dönemde terapötik amaçlı kullanılabilir. Çocuklarda afakinin, özellikle de tek taraflı afakinin düzeltilmesinde kontakt lens kullanımı yaygın olarak tercih edilen ve başarıyla uygulanan bir yöntemdir. Kontakt lenslere alternatif yöntemler gözlükler ve cerrahi olarak göziçine lens yerleştirilmesidir. Küçük bebeklerde (2 yaşın altında) gözde refraktif değişim çok hızlıdır, bu nedenle bu dönemde afakinin düzeltilmesinde cerrahi yöntemle göziçi lensi yerleştirilmesi tercih edilmez. Kontakt lenslerin ise diyoptrik güçleri gözün refraktif gelişimine göre gerektiğinde değiştirilebilir. Gözlükler her ne kadar iki taraflı afakinin düzeltilmesinde kullanılabilirlerse de yüksek diyoptrili gözlük camlarının ağırlığı ve gelişmemiş burun kökünde taşınma zorluğu, yüksek konveks camlara bağlı periferik görme alanı bozuklukları gibi dezavantajları kullanımlarını kısıtlar. Tek taraflı afakide ise anizeikoni (retinal imaj büyüklük uyumsuzluğu) nedeniyle gözlükle düzeltme yapılamaz. Pediatrik kontakt lens tasarımında pek çok problemle karşılaşılır. Yeni doğanın korneası çok diktir, bu nedenle uygulanacak kontakt lensin temel eğrisinin dik olması gerekir. Yüksek + diyoptrili lensler kullanılır. Ayrıca, bebeklerin kapak aralığı dar olduğundan küçük çaplı lensler kullanılır. Sık lens kaybı ve refraktif duruma göre sık diyoptri değişikliği nedeniyle geniş stokların hazırda tutulması gerekir. Yeni doğan korneasının çok dik olması ve yüksek diyoptrili + lenslerin kalınlığı sıkı uygulamaya neden olabilir. Çok sıkı uygulanmış bir lens ise kornea ödemi, irritasyon, iris enflamasyonu ve epitel lezyonlarına yol açabilir. Bu sorunlar yüksek oksijen geçirgenliği olan materyallerin kullanımıyla önlenebilir. Bu nedenle pediatrik afakinin düzeltilmesinde oksijen geçirgenliği çok yüksek olan silikon lensler uzun kullanımda en çok tercih edilen lenslerdir.
SİLİKON LENSLER
Silikon lensler rutin kontakt lens pratiğinde nadiren kullanılmalarına rağmen çocuklarda afakinin düzeltilmesinde en popüler seçenektir. Günümüzde bebek afaklarda kullanılabilecek parametrelere sahip tek silikon lens SilSoft lenstir (Bausch& Lomb). SilSoft lens erişkin afaklarda da uzun süreli kullanım lensi olarak kullanılabilir. Materyalin kırıcılık indisi 1.44'tür ve lens kuru halinde görünen ışığın %85'inden fazlasını geçirir. Silikon lens, temizleme ve dezenfeksiyon işlemi için iki ile dört haftada bir çıkarılır.
Silikon Lenslerin Avantajları
Oksijen geçirgenliği ve termal iletkenliği mükemmeldir.
Hidrojel lenslere göre daha iyi görme keskinliği sağlar.
Lens gücü stabildir.
Lensle birlikte topikal ilaçlar kullanılabilir.
Lens kaybı daha azdır.
Lens yüzeyi bakteri üremesine elverişli değildir.
Silikon Lenslerin Dezavantajları
Lens yüzeyinde fazla miktarda protein birikimi olur.
Silikon materyalin göz yüzeyi üzerine kapiller etkisi nedeniyle bu lensler nadiren korneaya yapışabilir.
Korneada ödem, vaskülarizyon ve infiltratlar gelişebilir.
Lens pahalıdır.
GAZ GEÇİRGEN SERT LENSLER
Eğer Silikon Lens kullanımı esnasında sorunlarla karşılaşılırsa veya Silikon materyale karşı intolerans gelişirse gaz geçirgen sert lenslere geçilebilir. Bu lenslerle uzun süreli kullanım Silikon lenslere göre daha az konforludur. Sert yapıları nedeniyle göz ovuşturma sırasında korneal abrazyonlara (çiziklere) neden olabilir. Bebeklerde ve çocuklarda, oksijen geçirgenliği fazla olan yüksek Silikon içerikli yeni gaz geçirgen sert Lenslerin kullanılması uygun olur.
HİDROJEL LENSLER
Çocuklarda hidrojel lensler hem günlük hem de uzun süreli olarak kullanılabilir. Ancak konvansiyonel(geleneksel) hidrojel Lenslerin temel eğrileri daha düz ve çapları büyük olduğundan bebeklerde kullanımı güçtür. Lensin korneaya yerleştirilmesi zordur ve Lens kaybı fazladır.
ULTRAVİYOLE BLOKAJLI LENSLER
Ultraviyole ışığının göz dokuları üzerine olumsuz etkileri pek çok çalışmayla kanıtlanmıştır. UV spekturumu 3 banda ayrılır. UV-A (320-400 nm), UV-B (280-320 nm) ve UV-C (100-280 nm). Her bir UV bandının farklı göz dokuları tarafından absorbe edildiği (emildiği) gösterilmiştir. Görünen ışık spekturumana en yakın bant olan UV-A kornea ve retina tarafından absorbe edilirken, UV-B bandı kristalin lens ve kısmen retina tarafından emilir. UV-C atmosferdeki ozon tabakası tarafından süzülür. UV radyasyona maruz kalma gözde kortikal katarakt, pinguekula ve pterijium (konjonktival dejenerasyonlar), fotokeratit (kaynakçılarda, uzun süre korunmasız kara bakıldığında-kar körlüğü), yaşla-ilişkili maküla dejenerasyonu, kornea ve konjonktivanın iyileşme sürecinde son derece önemli role sahip olan ve limbusta yer alan kök hücrelerin tahribatı gibi hastalıklara sebep olur. Yapılan çalışmalarla ortaya konan periferik ışık odaklanma (PLF) teorisine göre, göze temporal (dış taraf) kısımdan gelen ışınlar periferik korneaya çarptıktan sonra kırınıma uğrar, odaklanır ve nazal (iç taraf) konjonktivada 20 kata kadar, lensin nazal periferisinde ise 5 kata kadar konsantre olur, yani teorik olarak göze yandan gelen ışınlar direkt karşıdan gelen ışınlardan daha fazla zarar vericidir. Bu teoriye göre UV-bloklu kontakt lensler tüm kornea yüzeyini ve limbusu örterek periferik ışınların odaklanmasını önler ve hem gözün iç yapılarının hem de limbus ve nazal konjonktivanın korunmasını sağlar. Hem gaz geçirgen sert hem de hidrojel lenslerin materyallerinin içine UV-absorbe edici madde (benzotriazol gibi) entegre edilebilir. UV radyasyon UV-blokajlı lensler tarafından absorbe edildikten sonra nötralize edilir, ısı enerjisine çevrilir ve havaya iletilir. Gaz geçirgen sert lenslerin UV filtre amacıyla kullanılmasında yetersiz kaldıkları nokta (9 mm çapında bir lensin 1 11,5-12 mm bir kornea üzerine uygulandığını düşünürsek) lensin korneanın ancak % 60'ını örtmesi ve geriye kalan %40'lık kornea yüzeyinin korunmasız kalmasıdır. Buna karşın iyi uygulanmış UV-blokajlı bir hidrojel lens ile UV'ye karşı daha etkin korunma sağlanmış olur. Yumuşak lensler tüm korneayı kaplamalarının yanı sıra limbusu da örterek limbal kök hücrelerini de korumuş olurlar. UV-blokajı olmayan konvansiyonel(geleneksel) hidrojel lensler ise UV-A nın % 10'unu, UV-B nın ise % 30'unu bloke eder. UV blokajlı lensler ise UV-A nın %70-86'sını, UVB'nın ise %95-98'ini bloke eder. Sonuç olarak, değişen çevresel faktörler ve diş ortamda geçirilen zamanın artış eğilimi göstermesi, gözlük camları ve kontakt lenslerde UV korumanın önemini daha da arttırmaktadır. UV-blokajlı kontakt lensler, göziçi yapıların UV radyasyondan korunmasında gözlüklere iyi bir alternatif oluştururlarsa da konjonktiva ve göz kapakları gibi diş yapıları korumada yetersiz kalırlar. Bu nedenle, UV-blokajlı kontakt lenslere ilave olarak UV-blokajlı özelliklere sahip güneş gözlükleri veya gözlük camlarının kullanımı, UV ışınlarının zararlı etkilerine karşı gözün iç ve diş yapılarında maksimum koruma sağlar.
KONTAKT LENS FİYATLARI
Kontakt lens fiyatları, markaya, özelliklerine ve türlerine göre değişiklik göstermektedir. Lens kullanılabilmesi için (renkli numarasız lens bile olsa ) göz muayenesi şarttır, reçetesiz lens satışı yapılmamaktadır.
Sorumluluk Reddi: Bu makale ve genel olarak bu site bir tıp doktorunun tavsiyesinin yerini almayı amaçlamamaktadır. Sitede bulunan bilgiler herhangi bir hastalığı veya tıbbi durumu teşhis etmek, tedavi etmek veya önlemek için kullanılmamalıdır. Kişisel sağlık sorunlarınız için lütfen doktorunuza danışın. Özgür Optik sitesi, sitede verilen herhangi bir görüş veya tavsiyeden kaynaklanan herhangi bir kişisel yaralanma veya hasar için hiçbir sorumluluk kabul etmez.
Hipotenüs® Yeni Nesil E-Ticaret Sistemleri ile Hazırlanmıştır.