Farklı diyoptrik güce sahip iki veya daha fazla kısmı bulunan bütün lensler multifokal lensler olarak bilinir. Bilinen en eski multifokal lens bifokaldir.
Gözler, farklı uzaklıklar için farkında olmadıkları ve akamodasyon olarak bilinen bir kas gücü ile odaklama yapabilme gücüne sahiptir. 40 yaşından sonra presbiyopi dediğimiz refraksiyon kusuru sonucunda yakın görmede güçlük meydana gelir. Gündüz normal ışıkta görebilen kişinin akşamları yetersiz ışıkla yakında çalışması güçleşir. Daha fazla ışık gereksinimi nedeniyle pupilla genişleyecek retina üzerine düsen görüntü geniş olacağı için görüntünün algılanması da bulanık ve net olmayacaktır.
Yakın görmeyi mümkün kılmak için gözden uzaklaşan yakın noktayı yaklaştırmak ve okuma çalışma mesafesini düzeltmek üzere yas ilerledikçe diyoptrisi artan miktarlarda artı sferik güç ilavesi ortaya çıkar. Okumak için ihtiyaç duyulan bu ekstra artı güce okuma adisyonu denilmektedir. Bu ihtiyaç yaklaşık olarak her göz için aynı miktardadır. Eşit olmayan okuma adisyonu çok nadir olabilmektedir. Bir bifokal lens iki farklı fokus gücüne sahip ayrı güçteki iki lensi bir lenste toplamaya yarayan optik fonksiyonlu gözlük camıdır. Uzak ve yakın için ayrı ayrı gözlük kullanmanın çok zor ve sıkıntılı bir işlem olduğu gerçektir. Bifokal lens farklı fokus gücüne haiz belirgin iki kısımdan ibaret olup bunlardan biri uzak görme diğeri yakın görme içindir. Bunlara sırası ile uzak kısım ve yakın yada okuma kısmı olarak adlandırılır. bu iki bölümden okuma kısmı genellikle küçüktür ve normal olarak lensin altında bulunur. Bifokal in en büyük avantajı iki gözlüğü bire indirgemesidir (uzak ve yakın). Çocuklarda şaşılık düzeltmelerinde ve mesleki faaliyetlerde kullanımı önerilir.
Uzak ve yakın için ayrı ayrı gözlük kullanmanın zorluğunu elimine etmek için bifokal gözlük Benjamin Franklin(1706-1790) tarafından 1784 yılında keşfedilmiştir.1784 yılına kadar böyle bir Lens formunun ortaya çıkmaması şaşırtıcıdır. Benjamin Franklin tarafından yapılan orijinal bifokal lens, uzak yakın lenslerin daire şeklinde bir metal çerçeveye yan yana birleştirilip montajı ile elde edilmiştir.
Franklin Bifokal (Split Yarık Tip Bifokal) : Yarık tip bifokal istenilen uzak ve yakın lenslerini yaklaşık yarıdan keserek aynı göz halkasının üst yarısı uzak, alt yarısına yakın olacak şekilde yapılmıştır. Optik bakımdan bu keşif mükemmel gözükmektedir. Çünkü uzak ve yakına ait optik merkezler, istenilen pozisyonda yerleştirilebilir. Franklin bifokaller kozmetik açıdan iyi değildir. Aslında bütün bifokaller estetik ve kozmetik açıdan kabul görmez. Orta görüş mesafesinin olmaması ve yaşlılık imajı vermesi progressive lenslerin doğuş nedenidir. Franklin tipi bifokaller de uzak ve yakın ayırım çizgisi gözle görülebilmekte ve üzeri de kir biriken bir köprü şeklini almaktadır. Günümüzde artık hiç kullanılmamaktadır.
Yapıştırılmış Bifokaller : Oldukça tanınan bu tip lensler de uzak lens üzerine ince bir artı lens tespit edilerek add verilmiştir. Bifokal kağıt segmentin ince olması nedeniyle kağıt helvası tipi de denmektedir. Orijinal olarak yapıştırıcı madde olarak Kanada Balsamı kullanılır. Optik bakımdan mükemmeldirler. Ölçü, biçim ve segment konumu ile birlikte lensin her iki bölümündeki optik santrasyon kontrol edilebilmektedir. Balzam yapıştırıcı dezavantajıdır, çünkü kanada balzamının düşük bir ergime noktasının bulunuşu, segmentin kaymasına neden olur. Eskidikçe rengi bozulur.
Kaynamış Bifokaller : Burada prensip; adisyon, normal refraktif kırma indisi olan esas lense, hemen hemen görülmez biçimde, daha yüksek kırma indeksli bir camın ergitme işlemi ilavesiyle sağlanmaktadır. İki ayrı lensten, biri diğerinin üzerine eklenmiştir. Esas gözlük camı crown gözlük camı olup, okuma segmenti flint ya da daha yüksek kırma indisine sahip camlardan yapılmıştır. Yakın segment için hazırlanan düğme seklinde ki cam, esas cama monte edilmekte ve temas eden iki yüzey bir fırında ısıtılarak camların kaynaşması sağlanmaktadır. Bir kaynamış bifokalin üretimi yüksek derecede dikkat, itina ve teknik beceri gerektirir. Temas eden yüzeylerin çok temiz olması ve en ufak toz ve kir parçasının bu yüzeyler arasına girmemesi icin ekstra düzeyde itina ve tedbir gerekmektedir. Segment, genelde konveks yüzeydedir. Nadir de olsa konkav yüzde kaynamış bifokal üretmek mümkündür.
Kaynamış (fused) bifokal ABD'de "John L Borsch" tarafından keşfedilmiş bu asrın başlarında piyasaya arzından sonra, süratle yapıştırma Bifokallerin yerini almıştır. Flint camlarda dağılma( Dispersiyon ), crown camlara göre daha fazladır. Segment çapı ve add arttıkça dağılma daha da artar. Bu yüzden yakın segment 25 mm ile sınırlandırılmıştır. Yüksek kırma indeksli ve oldukça düşük dirpesiyonu olan yeni camların piyasaya çıkışı ile segment çapları büyümektedir. Günümüzde kullanılan bifokal lensler çoğunlukla kaynamış bifokallerdir.
Yekpare Bifokaller : Yekpare bifokaller, isimlerinden anlaşılacağı gibi tek bir parça materyalden yapılmış olan lenslerdir. Bu özellik ile ergitilmiş ve yapıştırılmış bifokallerden ayrılırlar. Camdan ya da plastik materyalden yapılabilirler. Ayrım çizgisi görülmeyen yekpare bifokaller şüphesiz en muntazam ve en mükemmel olanlarıdır. Her ne kadar hepsinde Add değişik bir yüzey eğimi sağlanmakta ise de segment yüzeyi komşusu olan uzak kısmın yüzeyinden daha kuvvetli konveks ya da daha az eğimli konkavdır.
İki gözlüğü tek gözlüğü indirmesi bifokal gözlüklerin en büyük avantajıdır fakat bu avantajının yanında yakın görme ile ilgili olumsuzluklar tamamen giderilememiştir. Bifokal gözlüklerde orta görüş mesafesi yoktur. İnsanın yakını görme ihtiyacı 33 cm ile sınırlı değildir. Kullanıcı yakında statik cisimleri görmekle yetinmez, orta mesafe ve hareketli cisimleri de görmesi gerekir. (bu dezavantaj progressive gözlüklerin doğuş nedenidir)
Add tok fazla ise kas dengesizliklerine ve yüksek diyoptriye yumuşak bir geçiş söz konusu olmadığı için görüntü atlamasına neden olur. Duvardaki ya da mutfaktaki 20 fayansı daima bir eksik olarak sayar. Merdiven inip çıkarken, engebeli parke, tas gibi yollarda yürürken tökezlemeye ve düşmeye karşı kullanıcılar uyarılmalıdır.
Estetik dezavantaj segmet çizgisi daima kullanıcının 40 yaşı üzerinde olduğunu gösterir. Bu da progressive camların doğuş nedenidir.
Merdiven inip çıkarken özellikle yaslılarda, kazalara ve gözlüğe uyum zorluğu ortaya çıkmaktadır. Kullanıcılara, böyle durumda uzak kısımdan bakmasının gerektiği anlatılmalıdır.
Uzak diyoptri değeri ve add söylenerek sipariş edilir. Günümüzde C ve S tipi bifocaller daha yaygın üretilmektedir. C tipinde segmentin üzeri eğimli, S tipinde düzdür. (Curve, Straight İngilizce eğimli ve düz kelimelerinin baş harflerini ifade eder)
Yakın kullanımda daima biraz istenmeyen prizmatik etkide kalınmasına neden olur.
Çerçeve seçimi progresive gözlük camlarında olduğu gibi sınırlı değildir. Her türlü çerçeveye tespit edilebilirler. Çerçevenin bütün ayarları ölçü alınmadan yapılmalıdır. (pad ve sap ayarları vs.) bu ayarlar tespit yapıldıktan sonra yapılırsa ölçü değişecektir.
Segment yüksekliğinde hata payı 1 mm dir. (USA, ANSI Standartları)
Kişi primer bakışta tutularak pantoskopik açısı kaybolana dek gözlüğün yüzün dikey düzlemi ile çakışması sağlanır. Sağ, sol pd mesafeleri işaretlenir. Segment yerleşimi için, segment yüksekliğinin ölçülmesi gerekir. Bu da kirpiklerin kökünden çerçevenin en altına kadar olan mesafenin ölçümü ile olacaktır. Alt kirpik oynamaz bu da ölçü alınmasında kolaylık sağlar (takma kirpiklerde yanılgıya düşülmemelidir)
Bifokal lensler çerçeveye tespit edilirken; aynı tek odaklı lenslerde olduğu gibi desantrasyon işlemi yapılır. Yatay merkezleme de uzak optik merkezi , dikey merkezleme de segment üst çizgisi esas alınarak desantre edilir. C tipi bifokallerde eğimin en üst noktası referans olarak alınır. Segment yükseklik ölçüsü daima segment düşmesine çevrilir.
ÖRNEĞİN:
A boyutu = 56 mm
DBL = 12 mm
B boyutu = 38 mm
Pd = 66 mm
Sg Hg Segment yüksekliği = 17 mm
Çözüm: Yatay merkezleme;
A+DBL=DBC 56+12 =68mm
68 - 66 =2 /2 = 1 uzak optik merkezi 1mm içe desantre edilir.
Dikey merkezleme;
B boyutu/2 =38/2 = 19 - 17 mm(SgHg) = Segment üst hattı, 2 mm aşağı desantre edilir.
Günlük kullanımda, yakın segmenti fazla kullanılıyorsa, bifocal segmentinin üst hattı alt kirpik hizasının bir mm üstünde, uzak yakın eşit kullanılıyorsa alt kirpik hizasında, uzağı fazla kullanıyorsa alt kirpik hattından 1-2mm aşağıda tespit yapılır.
Bütün anlatılanlardan anlaşılacağı gibi uzak görmedeki netlikten yakın görmedeki netliğe gözlük değiştirmeden ancak görüntüde bir atlama meydana gelerek ulaşılır. Progressive lenslerde uzak görmeden, yakın görmedeki netliğe ulaşılırken görüntü atlaması meydana gelmez. Çok yumuşak bir geçiş söz konusudur. Bifokallerde montajda 1 mm tolerans vardır. Hatayı tolere etmek ve düzeltmek mümkündür. Progresivelerde tolerans sadece 0.5 mm dir. Bifokalerde segment kullanıcının mesleğine, yakın ve uzak kullanımındaki sıklığa bağlı olarak daha yüksekte ya da daha alçakta tespit edilebilir. Çok yüksek tespit yapılırsa kullanıcı başını eğecek, boyun ağrısına neden olacaktır. Segment istenenden daha alçak tespit edilirse yine bu durumda da başını yakını görmek için arkaya eğecek bu da bas ağrısına neden olacaktır.
SEGMENTİN ALÇAK TESPİT EDİLECEĞİ DURUMLAR
Yakını çok seyrek kullanıyorsa
İlk defa bifokal kullanıyorsa
Çok uzun boylu ise
SEGMENTİN YÜKSEK TESPİT EDİLECEĞİ DURUMLAR
Yakını çok sık kullanıyorsa
Kısa boylu ise
Orta görüş mesafesindeki dezavantajı gidermek için trifokal gözlük camları tasarlanmıştır. Üç fokuslu bu tip gözlük camlarında da, uzaktan orta görüşe, orta görüşten yakın görüşe geçiş yumuşak olmadığı için bunlarda da görüntü atlaması mevcuttur .Estetik değildir, günümüzde Pazar payı yoktur. C tipi bifokal , S tipi bifocal ve çok daha yaygın olarak ta progressive lensler kullanılmaktadır.
Bifokal gözlük fiyatları, üretici markalara, cam kalitesine, çerçeve şekline, gözlük modellerine vb. özelliklere göre değişiklik göstermektedir.
Sorumluluk Reddi: Bu makale ve genel olarak bu site bir tıp doktorunun tavsiyesinin yerini almayı amaçlamamaktadır. Sitede bulunan bilgiler herhangi bir hastalığı veya tıbbi durumu teşhis etmek, tedavi etmek veya önlemek için kullanılmamalıdır. Kişisel sağlık sorunlarınız için lütfen doktorunuza danışın. Özgür Optik sitesi, sitede verilen herhangi bir görüş veya tavsiyeden kaynaklanan herhangi bir kişisel yaralanma veya hasar için hiçbir sorumluluk kabul etmez.